Sokratik sorular, eleştirel düşünmeyi teşvik eden ve karmaşık konuları anlamayı kolaylaştıran bir yöntemdir. Yetişkin eğitiminde, Sokratik sorular, öğrencilerin öğrenmelerine rehberlik etmek, katılımlarını artırmak ve yaratıcılıklarını geliştirmek için kullanılabilir.
Sokratik sorular, açık uçlu, açıklayıcı ve derinlemesine sorulardır. Sokratik sorular, bir konuyu veya problemi farklı yönlerden ve amaçlarla sorgulamak için kullanılabilir. Sokratik sorular, bir fikri veya düşünceyi ortaya çıkarmak, varsayımları, nedenleri, kanıtları, bakış açılarını, sonuçları ve sorunun kendisini incelemek için kullanılabilir.
Sokratik soruların adı, Antik Yunan filozofu ve öğretmeni Sokrates’ten gelir. Sokrates, öğrencilerine cevap vermek yerine sorular sorarak öğretirdi. Sokrates’in bu yöntemi, öğrencilerin kendi cevaplarını bulmalarını ve düşüncelerinin geçerliliğini sınamalarını sağlardı. Sokrates’in bu yöntemi, öğrencilerinin yazılarında kaydedilmiştir. Özellikle Platon’un diyalogları, Sokratik sorgulamanın en iyi örnekleridir.
Sokratik Soruların 6 Çeşidi
Açıklama Soruları: Bu sorular, karşıdakinin ne söylediğini veya ne anlama geldiğini netleştirmek için kullanılır.
Varsayım Soruları: Bu sorular, karşıdakinin farkında olmadan yaptığı veya kabul ettiği varsayımları ortaya çıkarmak ve alternatif varsayımlar önermek için kullanılır.
Araştırma: Bu sorular, karşıdakinin iddialarını destekleyen örnekler, benzetmeler, nedenler ve kanıtları ortaya koymasını sağlamak için kullanılır.
Bakış Açısı ve Perspektif Soruları: Bu sorular, karşıdakinin bakış açısının alternatiflerini, avantajlarını, dezavantajlarını, güçlü ve zayıf yanlarını değerlendirmesini sağlamak için kullanılır.
Çıkarım ve sonuçları sorgulayan sorular: Bu sorular, karşıdakinin iddia veya varsayımının genelleştirmelerini, sonuçlarını ve ima ettiklerini ortaya koymasını sağlamak için kullanılır.
Soruyu sorgulayan sorular: Bu sorular, karşıdakinin sorunun amacını, anlamını ve önemini değerlendirmesini sağlamak için kullanılır.
Sokratik Soruların Örnekleri
Açıklama Soruları |
|
Varsayım Soruları |
|
Araştırma Soruları |
|
Etki ve Sonuç Soruları |
|
Bakış Açısı ve Perspektif Soruları |
|
Soruyu Sorgulayan Sorular |
|
Sokratik Soruların Özellikleri:
Sistematik ve disiplinlidir: Sokratik sorular rastgele veya amaçsız değil, belirli bir mantık ve hedef doğrultusunda sorulur.
Açık uçlu ve düşündürücüdür: Sokratik sorular evet-hayır gibi basit cevaplar istemez. Karşıdakinden kendi düşüncelerini ifade etmesini bekler.
Derinlemesine ve kapsamlıdır: Sokratik sorular yüzeysel veya dar değil, derin veya geniş bir şekilde konuyu veya problemi inceler.
Farklı yönlerden ve amaçlarla sorgular: Sokratik sorular bir konuyu veya problemi farklı açılardan ve amaçlarla sorgular. Örneğin, bir konuyu veya problemi anlamak, açıklamak, değerlendirmek, analiz etmek, karşılaştırmak, çözmek gibi amaçlarla sorgulayabilir.
Sokratik Soruların Yetişkin Eğitiminde Kullanılması:
* Bir konuyu veya problemi anlamak için:
Yetişkin eğitiminde, bir konuyu veya problemi anlamak için Sokratik sorular kullanılabilir. Örneğin: Bir hukuk dersinde, eğitmen bir öğrenciye belirli bir dava ile ilgili gerçekleri özetlemesini ister. Sonra öğrenciye mahkemenin kararına katılıp katılmadığını ve nedenini sorar. Bu şekilde, öğrenci davayı daha derinlemesine düşünür ve kendi görüşünü savunur.
Pilot Eğitimlerinde
Sınıf eğitimi: Bir eğitmen, pilot adaylarına uçuş dinamiği ile ilgili bir konuyu anlatır. Konuyu daha iyi anlamalarını sağlamak için Sokratik sorular sorar. Örneğin: Uçağın kaldırma kuvveti nedir? Kaldırma kuvvetini etkileyen faktörler nelerdir? Kaldırma kuvvetini artırmak veya azaltmak için ne yapılmalıdır? Kaldırma kuvvetinin uçuş performansına etkisi nedir?
Simülatör eğitimi: Bir eğitmen, pilot adaylarını bir uçuş senaryosu ile karşı karşıya bırakır. Senaryoyu daha iyi anlamalarını sağlamak için Sokratik sorular sorar. Örneğin: Uçuşun amacı nedir? Uçuşun başlangıç ve bitiş noktaları nelerdir? Uçuş sırasında hangi hava koşullarıyla karşılaşılabilir? Uçuş sırasında hangi uçuş kuralları ve prosedürleri geçerlidir?
Bir konuyu veya problemi açıklamak için:
Yetişkin eğitiminde, bir konuyu veya problemi açıklamak için Sokratik sorular kullanılabilir. Örneğin: Bir sosyal hizmet dersinde, eğitmen öğrencilere belirli bir nüfusta madde bağımlılığı ile ilgili bir makale okutur. Bir öğrenciden makalenin özetini vermesini ister. Sonra öğrenciye makaledeki ana fikri, varsayımları, kanıtları ve sonuçları sorar. Bu şekilde, öğrenci makaleyi daha iyi anlar ve değerlendirir.
Pilot Eğitimlerinde
Sınıf eğitimi: Bir eğitmen, pilot adaylarına uçuş planlaması ile ilgili bir konuyu anlatır. Konuyu daha iyi açıklamalarını sağlamak için Sokratik sorular sorar. Örneğin: Uçuş planlaması neden önemlidir? Uçuş planlaması nasıl yapılır? Uçuş planlamasında hangi bilgiler kullanılır? Uçuş planlamasında hangi kaynaklardan yararlanılır? Uçuş planlamasında hangi zorluklarla karşılaşılabilir?
Simülatör eğitimi: Bir eğitmen, pilot adaylarını bir acil durum senaryosu ile karşı karşıya bırakır. Senaryoyu daha iyi açıklamalarını sağlamak için Sokratik sorular sorar. Örneğin: Acil durumun nedeni nedir? Acil durumun belirtileri nelerdir? Acil durumda ne yapılmalıdır? Acil durumda hangi sistemler ve kontroller kullanılır? Acil durumda hangi iletişim ve bildirim prosedürleri izlenir?
Bir konuyu veya problemi değerlendirmek için:
Yetişkin eğitiminde, bir konuyu veya problemi değerlendirmek için Sokratik sorular kullanılabilir. Örneğin: Bir psikoterapi dersinde, eğitmen bir öğrenciyi rol yapmaya davet eder. Öğrenciyi depresyon yaşayan bir müşteriyi canlandırmasını ister. Eğitmen de terapist rolünü üstlenir. Eğitmen, öğrencinin zararlı veya irrasyonel düşüncelerini tanımlamasına ve değiştirmesine yardımcı olmak için Sokratik sorular sorar. Bu şekilde, öğrenci düşüncelerinin mantığını ve kanıtlarını sorgular ve alternatif düşünceler bulur.
Pilot Eğitimlerinde
Sınıf eğitimi: Bir eğitmen, pilot adaylarına uçuş güvenliği ile ilgili bir konuyu anlatır. Konuyu daha iyi değerlendirmelerini sağlamak için Sokratik sorular sorar. Örneğin: Uçuş güvenliği nedir? Uçuş güvenliği neden önemlidir? Uçuş güvenliği nasıl sağlanır? Uçuş güvenliği ile ilgili hangi riskler vardır? Uçuş güvenliği ile ilgili hangi önlemler alınabilir?
Simülatör eğitimi: Bir eğitmen, pilot adaylarının bir uçuş senaryosunu tamamlamalarını izler. Senaryoyu daha iyi değerlendirmelerini sağlamak için Sokratik sorular sorar. Örneğin: Uçuş performansınız nasıldı? Uçuştaki başarılarınız ve eksiklikleriniz nelerdi? Uçarken hangi becerileri kullandınız veya geliştirdiniz? Uçarken hangi hataları yaptınız veya kaçındınız? Uçarken nasıl hissettiniz? Uçuş performansınızı nasıl iyileştirebilirsiniz?
Özetle Sokratik Sorular Pilotların Sınıf ve Simülatör Eğitimlerinde Kullanımı;
Sınıf eğitimi: Pilotların sınıf eğitiminde, Sokratik sorular kullanılarak teorik bilgilerin pekiştirilmesi, uçuş kurallarının ve prosedürlerinin anlaşılması, uçuş güvenliği ile ilgili konuların tartışılması sağlanabilir. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarına bir uçuş planı ile ilgili sorular sorabilir. Pilot adaylarından uçuş planının neden gerekli olduğunu, nasıl hazırlandığını, hangi bilgileri içerdiğini, hangi kaynaklardan yararlanıldığını, hangi durumlarda değiştirilebileceğini açıklamalarını ister. Bu şekilde, pilot adayları uçuş planının önemini ve işlevini kavrarlar.
Simülatör eğitimi: Pilotların simülatör eğitiminde, Sokratik sorular kullanılarak pratik becerilerin geliştirilmesi, uçuş senaryolarının analiz edilmesi, uçuş performansının değerlendirilmesi sağlanabilir. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarını bir acil durum senaryosu ile karşı karşıya bırakır. Pilot adaylarından acil durumun nedenini, belirtilerini, çözüm yollarını ve sonuçlarını sorar. Bu şekilde, pilot adayları acil durum yönetimi becerilerini geliştirirler.
Yetişkin Eğitiminde Sokratik Soruları Kullanmanın Avantajları ve Dezavantajları:
Avantajları:
Sokratik sorular, öğrencilerin eleştirel düşünmelerini, kendi cevaplarını bulmalarını ve düşüncelerinin geçerliliğini sınamalarını sağlar. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarına uçuş güvenliği ile ilgili bir konuyu anlatırken, onlara uçuş güvenliği ile ilgili varsayımlarını, nedenlerini, kanıtlarını ve sonuçlarını sorarak, onların kendi görüşlerini savunmalarını ve geliştirmelerini sağlayabilir.
Sokratik sorular, öğrencilerin farklı bakış açılarına açık olmalarını, alternatifler aramalarını ve yeni fikirler üretmelerini teşvik eder. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarını bir acil durum senaryosu ile karşı karşıya bırakırken, onlara acil durumun başka bir çözüm yolu olup olmadığını, başka bir bakış açısı ne olabileceğini, acil durumun farklı durumlarda nasıl değişebileceğini sorarak, onların yaratıcılıklarını geliştirmesine yardımcı olabilir.
Sokratik sorular, öğrencilerin öğrenmelerine rehberlik etmek, katılımlarını artırmak ve performanslarını değerlendirmek için kullanılabilir. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarına bir uçuş senaryosu ile ilgili sorular sorarak, onların senaryoyu daha iyi anlamalarına, açıklamalarına ve değerlendirmelerine rehberlik edebilir. Ayrıca, pilot adaylarının sorularına cevap vererek veya onlara sorular sormaya davet ederek, onların eğitime aktif olarak katılmalarını sağlayabilir. Son olarak, pilot adaylarının uçuş performanslarını izleyerek veya onlara geri bildirim vererek, onların performanslarını değerlendirebilir.
Dezavantajları:
Sokratik sorular, öğrencilerin yanlış veya eksik bilgilere sahip olmalarına veya kafa karışıklığı yaşamalarına neden olabilir. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarına uçuş dinamiği ile ilgili bir konuyu anlatırken, onlara çok zor veya karmaşık sorular sorarsa, onların konuyu anlamalarını zorlaştırabilir veya yanlış anlamalarına yol açabilir.
Sokratik sorular, öğrencilerin rahatsız veya savunmacı hissetmelerine veya eğitmene güven kaybetmelerine neden olabilir. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarına uçuş planlaması ile ilgili bir konuyu anlatırken, onlara çok sık veya çok fazla soru sorarsa, onların rahatsız hissetmelerine veya eğitmene baskıcı bulmalarına neden olabilir.
Sokratik sorular, öğrencilerin zaman kaybetmelerine veya dikkat dağıtmalarına neden olabilir. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarının bir uçuş senaryosunu tamamlamalarını izlerken, onlara çok uzun veya çok genel sorular sorarsa, onların zaman kaybetmelerine veya dikkat dağıtmalarına neden olabilir.
Sokratik Soruların Yetişkin Eğitiminde Kullanılmasında Karşılaşılabilecek Zorluklar
Öğrencilerin motivasyonunu, ilgisini veya katılımını kaybetmeleri. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarına uçuş dinamiği ile ilgili çok fazla veya çok zor soru sorarsa, onların motivasyonunu, ilgisini veya katılımını kaybetmelerine neden olabilir. Öğrenciler, soruları anlamakta veya cevaplamakta zorlanabilir, sıkılabilir veya yorulabilirler.
Öğrencilerin yanlış anlaşılmaya, çatışmaya veya direnç göstermeye neden olmaları. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarına uçuş planlaması ile ilgili bir konuyu anlatırken, onların varsayımlarını, inançlarını veya tutumlarını sorgulayan sorular sorarsa, onların yanlış anlaşılmaya, çatışmaya veya direnç göstermeye neden olabilir. Öğrenciler, eğitmene karşı güvensizlik, kızgınlık veya saldırganlık duyabilirler.
Öğrencilerin zaman kaybetmeleri veya dikkat dağıtmaları. Örneğin: Bir eğitmen, pilot adaylarının bir uçuş senaryosunu tamamlamalarını izlerken, onlara çok uzun veya çok genel sorular sorarsa, onların zaman kaybetmelerine veya dikkat dağıtmalarına neden olabilir. Öğrenciler, soruların amacını veya önemini anlamayabilir, konudan sapabilir veya başka şeylerle ilgilenebilirler.
Bu 3 Ana Zorluğu Giderebilmek İçin Şu Çözüm Yolları Kullanılabilir:
Öğrencilerin motivasyonunu, ilgisini ve katılımını korumak için:
Soruları öğrencilerin seviyesine, ihtiyaçlarına ve hedeflerine uygun olarak seçmek veya tasarlamak.
Soruları öğrencilerin ilgi alanlarına, deneyimlerine ve örneklerine bağlamak.
Soruları öğrencilerin merakını uyandıracak, düşündürecek ve heyecanlandıracak şekilde formüle etmek.
Soruları öğrencilere yeterli zaman vererek, sabırla ve saygıyla sormak.
Sorulara gelen cevapları takdir etmek, geri bildirim vermek ve teşvik etmek.
Öğrencilerin yanlış anlaşılmaya, çatışmaya veya direnç göstermeye neden olmamak için:
Soruların amacını ve faydasını öğrencilere açıklamak.
Soruları öğrencilere karşı değil, onlarla birlikte çalışmak için bir araç olarak sunmak.
Soruları öğrencilere saygılı, nazik ve yapıcı bir şekilde sormak.
Soruların kişisel değil, konuya odaklı olduğunu belirtmek.
Sorulardan rahatsız olan veya cevaplamak istemeyen öğrencilere baskı yapmamak.
Öğrencilerin zaman kaybetmelerini veya dikkat dağıtmalarını önlemek için:
Soruları kısa, net ve spesifik olarak formüle etmek.
Soruları konuyla ilgili, önemli ve anlamlı olarak seçmek veya tasarlamak.
Soruları öğrencilerin hedeflerine, beklentilerine ve geri bildirimlerine uygun olarak ayarlamak veya değiştirmek.
Soruları öğrencilerin dikkatini çekecek, ilgilerini sürdürecek ve odaklanmalarını sağlayacak şekilde sormak.
Sözün Özü;
Sokratik sorular, yetişkin eğitiminde etkili bir yöntemdir. Öğrencilerin bağımsız ve yüksek seviyede düşünmelerini sağlar. Öğrencilerin kendi cevaplarını bulmalarına yardımcı olur. Öğrencilerin farklı bakış açılarına açık olmalarını teşvik eder. Öğrencilerin yeni fikirler üretmelerine ve yenilikçi çözümler bulmalarına yardımcı olur. Yetişkin eğitiminde Sokratik sorular kullanmak isteyenler, bu yöntemin kurallarına, tekniklerine ve ipuçlarına dikkat etmelidirler. Böylece, eğitimi daha geliştirici, canlandırıcı ve verimli hale getirebilirler.