İyimser bir kişi duruma ayak uydurabilir, büyük bir yenilgide tehditten çok fırsat görür. Bu tür liderler başkalarına olumlu bir gözle bakar, onlardan yapabileceklerinin en iyisini bekler. "Bardağın yarısı dolu" görüşü, gelecekten daha iyi şeyler beklemelerine yol açar. (Goleman, Boyatzis, McKee 2002: 264)
Bir problemle, bir yenilgiyle, ya da üstesinden gelmesi zor bir durumla karşılaşıldığında “iyimser” olmak çok işe yarar. İyimser bir düşünce tarzı, bu gibi anlarda, durumlara daha umutlu bakabilmeyi ve dolayısıyla daha olumlu ve kabul edilebilir sonuçlara ulaşabilmeyi sağlar. İyimserlik gerek iş hayatında gerekse özel yaşantıda yapılan girişimlerde beceri ve istekle birleştiği zaman başarıyı mümkün kılar. Bunun tam tersi olan kötümser bir bakış açısıyla ise daha kaygılı, depresif ve umutsuz bir boyuta girilir. Çünkü, kötümser bir kişi olayı bütün çıplaklığıyla gözlediği için öncelikle mücadele duygusunu kaybeder. Bu bakımdan özellikle sonucu belirsiz olan durumlarda iyimser olmak daha verimli sonuçlar getirir. Zira hayat belirsizliklerle doludur ve duygularımızın dünyasında, ilişkilerimizde, hatta genel olarak hayatta, iyimser olmak daha faydalıdır. Hele de duyguların bulaşıcı olduğu gerçekliğinden yola çıkarsak iyimserliğin olumlu duyguları beslediğini, kötümserliğin ise olumsuz duyguları körüklediği düşünülebilir. Ancak, iyimser olmak riskli durumlarda sonucu düşünmeden olayların içine dalmayı gerektirmez.
Seligman’ın Tanımları:
KKK - GSÇ
İyimserlik konusunda çeşitli bilimsel araştırmalar yapan Dr. Martin Seligman iyimserliği kişilerin başarı ve başarısızlıklarını kendilerine nasıl açıkladıkları bağlamında tarif etmektedir.
Bu anlamda kötümserlerin başarısızlığının, güçlüklerin nedenini KKK yani,
Kişisel (bu benimle ilgili),
Kalıcı (hep böyle olacak),
Kaplayıcı (her alanı etkiliyor) olarak görmekte ve değerlendirmektedir. Bu düşünce hali kişiyi moral ve motivasyon açısından geri düşürmektedir.
Buna karşılık aynı başarısızlık ya da güçlüğü iyimserler, güçlükleri GSÇ yani
Geçici (bu da geçecek),
Soyutlanmış (bu sadece bir bölümü)
Çaba azlığı (eğer daha çok çabalarsam başarabilirim) olarak görür ve değerlendirir. Bu düşünce hali kişiyi sakinleştirir, umutlu olmasına katkı sağlar.
Bunların yanı sıra; iyimserler başarılarını ve iyi şeylerin nedenini KKK yani,
Kişisel (bu benimle ilgili),
Kalıcı (hep böyle olacak),
Kaplayıcı (her alanı etkiliyor) olarak görmekte ve değerlendirmektedir. Bu düşünce hali kişinin moral ve motivasyonunu artırır umutlu olmasına katkı sağlar.
Bu değerlendirmeler, kişiyi harekete geçirme konusunda da önem taşımaktadır. Yaşam içinde karşılaşılan olumsuzlukların iyimser bakış açısı ile değerlendirilmesi ve bunun nedeninin kendilerinden ziyade durumdan kaynaklandığını düşünmeleri bir sonraki denemede yaklaşımlarını değiştirebilmelerini sağlar. İyimser olmak yanında sağlıklı olmayı da beraberinde getirir. Özellikle çağımızın salgın hastalıklarından biri olan depresyonun asıl kaynağının alışkanlığa dönüşmüş olumsuz düşünce yapıları olduğu konusunda önemli tespitler yapılmıştır.
ADSKE
Dr. Martin Seligman’ın iyimserlik konusundaki modellerinden biri de ADSKE modelidir. Bu modeldeki yaklaşımı kısaca şu şekilde açıklamıştır. (Seligman, 2007:209-210) Bir terslikle karşılaştığımız zaman buna düşünerek tepki veririz. Düşüncelerimiz kısa sürede kalıplaşır. Söz konusu düşünceler bizde öylesine alışkanlık yapar ki durup da üzerlerine odaklanmadığımız sürece onların aklımızdan geçtiğini fark etmeyebiliriz. Dahası düşünceler zihnimizde öylece durmazlar; birtakım sonuçlar doğururlar. Düşünceler, duygularımız ve yapacağımız bir sonraki şeyin dolaysız nedenleridir. Bir yandan keyifsizlik ve pes etme, diğer yanda iyilik ve yapıcı eylem arasındaki farkı belirleyebilirler. Bu akış zaman zaman bir kısırdöngüye dönüşür. Bu kısırdöngünün durdurulması ya da çıkılması şu model kullanılarak gerçekleştirilebilir. Bu modelin başlıkları ve akışı şu şekildedir.
Aksilik (Karamsar düşünceye sebep olan olay / durum), Zorlukla karşılaştığınızda kendiliğinden ortaya çıkan
Düşünceler, Düşüncelerin
Sonuçları, Her zamanki düşüncelerinize
Karşı Çıkma, Başarılı bir karşı çıkış sonucu kazandığınız
Enerji
ADSKE Modeli Örnek
Aksilik Kaptanın brifing esnasında gergin, suçlayıcı tarzda konuşması.
Düşünceler Bizimle böyle konuşamaz. Buna hakkı yok.
Sonuçları Gerildim. Dokunulsa patlayacak hale geldim. Nabzım yükseldi. Suratım asıldı.
Karşı Çıkma Bir dakika. Hemen büyütme olayı. Bu davranışın nedeninin ne olduğunu bilmiyorum.
Kaptanla görüşme konuşma fırsatım olacaktır.
Enerji Rahatlama ve konuyu konuşma fırsatı yaratana kadar işime odaklanma.
“İyimserlik” yetkinliği, insan faktörlerinden bilgi işleme, algı, durumsal farkındalık, stres ve stres yönetimi, ekip olma, liderlik, iletişim faktörlerine önemli katkı sağlayacaktır.
Kaynakça
Goleman, D. Boyatsiz, R. McKee, A. (2002) Yeni Liderler, Varlık Yayınları, İstanbul.
Seligman, M. (2002). Gerçek Mutluluk. HYB Basım Yayın, Ankara.