"Duygu" tanımının destek olduğu duygusal bilinci derinleştirebilmek için “Duygu Günlüğü” yaklaşımından yararlanılabilir. Duygu günlüğü zaman zaman yaşanan ve sonrasında mutsuz huzursuz olunan durumları incelemek amacıyla kullanılabilir. Bu inceleme daha sonra “Duygu Yönetimi” konusunda katkı sağlayacaktır.
Duygu günlüğü; yaşanılan duygunun belirtilerini, hangi zamanda, kimlerin yanında, neden dolayı yaşandığını, bu anda iç sesin neler söylediğini anlatır. Ayrıca düşünülenler, davranışlar, söylenenler ve iş performansı üzerine etkileri, belirli bir süre geçtikten sonra aynı konuda ne düşünüldüğünü gözden geçirmek için kullanılabilir. (Mumkule, Beceren, 2014 : 27) Şu başlıklarda oluşmaktadır.
Durum nedir? Ne oldu ve siz bu duygu durumuna girdiniz?
Konu günün hangi zamanında yaşandı? O an sizinle beraber olan
Kişi/ Kişilerin bu duyguyu yaşamanıza olumlu ya da olumsuz etkileri oldu mu? Olduysa nasıl?
Bu durumla karşılaştığınız anda iç sesiniz size neler söyledi?
Hangi duygu? Yaşanılan bu duyguyu nasıl isimlendirebiliriz?
Bedensel belirtiler: Bu duyguyu yaşadığınızda duygu ile ilgili bedensel belirtiler nelerdir?
Duygu halinizin bu durum yaşandıktan sonra işiniz, olaylar ve insanlar hakkındaki “Düşündüklerinize” etkileri nelerdir?
Bu duygu halinizin, bu durum yaşandıktan sonra, konuyla ilgili ya da ilgisiz kişilere yönelik “Davranışlarınız” üzerine etkileri nelerdir?
Bu duygu halinizin, bu durum yaşandıktan sonra, konuyla ilgili ya da ilgisiz kişilere yönelik “Söyledikleriniz” üzerinde etkileri nelerdir?
Bu duygu halinizin, bu durum yaşandıktan sonra, “İş performansınız” üzerindeki etkileri nelerdir?
Bu duygu halinizin etkileri sonucu yaşananlar hakkında “Bir süre geçtikten sonraki düşünceleriniz” nelerdir?
Örnek Olay
Durum Nedir?
Kaptanın brifing esnasında gergin, suçlayıcı tarzda konuşması.
Hangi Duygu?
Kızgınlık.
Bedensel Belirtiler
Hafif bir kalp çarpıntısı, gayri ihtiyari yumruklarımı sıktığımı fark ettim.
Zaman
Sabah 8.00 uçuşu öncesi. Ben pek sabah insanı değilim. Sabah saatlerinde biraz hassas oluyorum.
Bulunan Kişi / Kişiler
Kokpit ve kabin ekibi. Direk bir kişiye yönelik bir söylem olmamasına rağmen grup içinde yaşanmasından olumsuz etkilendim.
İç Ses
Bizimle böyle konuşamaz. Buna hakkı yok.
Düşüncelere Etkisi
Brifing sonrasında göreve başlayana kadar “insanlara iyi davranmamak, değer vermemek lazım. Hemen havalara giriyorlar” gibi düşünceler kafamda döndü.
Davranışlara Etkisi
Bu halin ekip içindeki arkadaşlara yansımaması için elimden geleni yaptım.
Söylenenlere Etkisi
Kabin ekibinden bir arkadaşımın sorusuna ters bir cevap vermek üzereyken yakaladım kendimi. Kısa bir duraklamadan sonra kendisine sakin cevap verdim.
İş Performansına Etkisi
Çok belirgin bir olumsuzluk yaşanmasa bile ben performansımdan memnun kalmadım.
Bir Süre Geçtikten Sonraki Düşünceleriniz Nelerdir?
İç sesimi düşüncelerimi kontrol edemediğimden gergin bir uçuşa başlamak üzereyken kaptanla konuşmamız sonrasında durum aydınlandı ve iyi bir uçuş geçirdik. Bu tür durumlarda sakin kalabilmek için çaba sarf etmeliyim.
Bu yaklaşımların duygusal bilince katkıları ya da sağlayacakları şöyle sıralanabilir. Kişinin başına gelen durumlarda zaman varsa bu durumu analiz etmek. Ani gelişen durumlar nedeniyle bunlar yaşanmış ve kontrol edilememişse, tekrar yaşanmaması için gerekli tedbirleri alabilmek açısından önemlidir. Bu şekilde; böyle bir durumda dış şartların kişiyi nasıl etkilediğinin farkına varma, düşüncelerimizin ve etkilerinin farkına varma, farkına varılan bu durumları sonraki durumlarda değiştirebilmek, kontrol edebilmek için alınabilecek önlemleri, tutumları oluşturma.
Bu yaklaşımların bir ortak noktası “iç ses, düşünceler”. Bu değiştirilebildiğinde sonuçlar da değişecektir. Duygusal bilincin sonrası olan öz denetim ya da stres yönetimi için değiştirilmesi gereken, değiştirilse iyi olur denilecek “iş ses, düşünceler” tanımlanırsa yararlı olacaktır.
Düşüncelerimizi etkileyenler genel olarak; değerler, inançlar, beklentiler ve hisler olarak ifade edilebilir. Bunlardan; inançlar ve beklentiler yaşamımız boyunca biriktirdiklerimizdir. Kişiden kişiye değişir. İçinde bulunulan kültür, aile, alınan eğitim etkilidir. Hisler, yaşamımız boyunca olayların ve insanların bize yaşattıkları hislerdir. Bunlar sonraki yaşantımızda düşüncelerimizi etkiler. Değerler konusu daha kapsamlı bir kavramdır.
Kaynaklar
Goleman, D. (2002) Duygusal Zekâ Neden IQ’dan Daha Önemlidir, Varlık Yayınları, İstanbul.
Mumkule, A. ve Beceren, E. (2014) Duygularım Zorba ve Ben, Postiga Yayınları, İstanbul.