1998'de yazdığı "Emotional Intelligence" (Bloomsburry Paperbacks, 1996) adlı kitabında Goleman Duygusal Zekâyı şöyle tanımlıyor: "Kendinizi motive etmek için ve duygularımızı içimizde ve ilişkilerimizde yönetmek için, kendi duygularımızı ve başkalarınınkini tanıma kapasitesi"
Goleman Duygusal ve Sosyal Zekayı beş ana başlık altında toplam 25 bileşende incelemiştir.
KİŞİSEL YETKİNLİKLER:
Bu yetkinlikler kendimizi nasıl yönettiğimizi belirler.
1. Kendiyle ilgili farkındalık: Kişinin kendi iç dünyasını tanıması, tercihlerini yapabilmesi, sahip olduğu kaynakların ve gücün farkında olması.
Duygusal farkındalık: Kişinin kendi duygularını ve bunların doğurduğu sonuçları fark etmesi, bunları dile getirmesi.
Kendini değerlendirme: Kişinin kendi gücünü ve zayıflıklarını bilmesi, sınırlarının nereden geçtiğini fark etmesi ve bunu kabullenmesi.
Özgüven: Kişinin yetkinliklerinin farkında olması ve bu yetkinliklerle ‘‘değerli olduğuna’’ inanması.
2. Kendini yönetme: Kişinin sahip olduğu dürtüleri, kaynakları, istekleri kontrol etmesi ve yönlendirmesi.
Kendini kontrol: Kişinin dürtülerini ve içinden gelen olumsuz duyguları kontrol edebilmesi; olumsuz duygularla başa çıkabilmesi.
Güvenilirlik: Ahlaklı, dürüst ve tutarlı olmak.
Esneklik: Kişinin beklenmedik durumlara ve değişikliklere uyum sağlayabilmesi. Bu özellik stresle başa çıkma becerileri açısından da temeldir.
Yeniliklere açık olmak: Kişinin yeni bilgi, yaklaşım ve fikirlerden rahatsızlık duymaması.
Kontrol odağı içerde olmak: Kişinin ortaya çıkan sonuçlarla ilgili sorumluluk üstlenmesi, başkalarını suçlamak yerine kendini sorgulaması. Bu özellik, içselleşmiş sorumluluk anlayışının temelini teşkil etmektedir.
3. Özmotivasyon: Kişinin amaçlarına ulaşmak için duygularını yönlendirebilmesi.
Başarı yönelimi: Kişinin mükemmellik düzeyine ulaşmayı hedeflemesi ve sürekli gelişim çabası içinde olması.
Bağlılık: Kişinin içinde bulunduğu ekibin ve işletmenin amaçlarından ve hedeflerinden heyecan duyması.
Girişimcilik: Kişinin fırsatları fark etmesi ve zorlukları fırsata dönüştürmek için harekete geçmesi.
İyimserlik: Kişinin engeller ve güçlükler karşısında amacını izlemek konusunda kararlı olması.
SOSYAL YETKİNLİKLER:
Bu yetkinlikler, ilişkilerimizi nasıl yürüttüğümüz üzerinde durur.
1. Empati: Kişinin başka insanların duygularını, ihtiyaçlarını ve kaygılarını anlayabilmesi.
Karşımızdakileri anlamak: Kişinin başka insanların duygularını ve bakış açılarını fark etmesi, bu konuda duyarlılık geliştirmesi ve onların kaygılarıyla, yargılamadan ve savunmaya geçmeden samimi olarak ilgilenmesi.
Karşımızdakileri geliştirmek: Kişinin birlikte çalıştığı insanların ihtiyaçlarını fark edip onları becerileri ölçüsünde geliştirmesi.
Hizmete yönelik olmak: Kişinin karşısındakilerin ihtiyaçlarını fark etmesi, karşılaması ve onları memnun etmekten mutluluk duyması.
2. Sosyal beceriler: Kişinin başka insanların davranışlarını kendi istediği yönde yönlendirebilmesi.
Etki yaratma ve etkileme: Kişinin karşısındaki kişi veya grupta istek uyandırıp heyecan yaratması.
İletişim: Kişinin karşısındaki kişiyi anlamak için dinlemesi ve karşısındaki kişiyi ikna etmesi için mesajın, üslubu kadar önemli olduğunun farkında olması.
Çatışma çözümü: Kişinin anlaşmazlıkları müzakere ederek ve uzlaşarak çözüme yönelmesi.
Liderlik: Kişinin başka insanları ikna etmesi, ilham vermesi, heyecan yaratması ve harekete geçirmesi.
Değişim katalizörü: Değişimi başlatmak ve yönetmek.
İlişki kurmak: Kişinin sosyal, aile ve iş çevresinde anlamlı ve doyumlu ilişkiler kurması, gündelik ilişkilerde insanlarla ilişki kurmak ve geliştirmek konusunda zorluk çekmemesi.
İşbirliği ve koordinasyon: Kişinin başka insanlarla ortak amaçlar doğrultusunda işbirliği yapmaktan zevk duyması.
Takım çalışmasına yatkınlık: Kişinin bir grupla birlikte olduğu zaman ortak amaçlar doğrultusunda sinerji yaratacak bir çalışmaya girebilmesi.
Duygusal Zeka Neden IQ’dan Daha Önemlidir? Daniel Goleman, Varlık Yayınları; İstanbul 1996