Çatışmayı Yönetebilmek hem iş hem de özel yaşamda önemli bir davranışsal yetkinliktir. Çatışma konusuna duygusal zekâ penceresinden bakarak girmek yararlı olacaktır. Daniel Goleman’ın çatışma konusunda “Yeni Liderler” kitabındaki görüşleri şöyledir. Çatışmaları en iyi şekilde yöneten kişiler, bütün tarafları konuşturabilir, farklı bakış açılarını anlayabilir, sonra da herkesin destekleyebileceği ortak bir ideal bulabilirler. Çatışmayı yüzeye çıkarır, tüm tarafların duygu ve görüşlerini dikkate alır ve enerjiyi yeniden grubun ortak idealine yönlendirirler. (Goleman, Boyatzis, McKee 2002: 265) Çatışma Yönetimi, duygusal zekânın diğer bileşenlerinden; duygusal bilinç, öz denetim, empati, uyumluluk, iyimserlik, ekip çalışması ve işbirliği ile yakından ilgilidir. Kişilerin duygularını birbirlerinden farklı şekillerde ele alıp baş etme konusunda
Öz bilinçli,
Kabullenmiş
Kendini kaptırmış şekilde davrandığı görülmektedir.
Bu tercihlerden duygularına kendini kaptırmış şekilde davranmak çatışmayı başlatan en önemli durumdur. Bu noktada çatışmayı kısaca “Bireyler ve grupların birlikte çalışma sorunlarından kaynaklanan ve normal faaliyetlerin durmasına ve karışmasına neden olan olaylardır” diye tanımlayabiliriz. Çok genel anlamıyla çatışma; kişinin kendi içerisinde, karşılıklı iki kişinin birbiriyle, kişinin bir grupla, grupların birbiriyle çatışması olarak yaşanabilir. Bazı durumlarda da kişi çatışmanın dışındadır ve çözüme katkı sağlamak konumunda olabilir. Çatışma konusundaki en önemli nokta, çatışma ihtimali hissedildiği anda gerekli tedbirler alınarak hiç başlamamasına çabalamaktır. Çatışma kaçınılmaz duruma geldiğinde ise süreci etkin yönetmek önem kazanmaktadır. Çatışma Sürecinin etkin olarak yürütülebilmesi için yapılacak geliştirme çalışmalarında kavramın bir davranışsal yetkinlik olarak tanımlanması ilk adım olmalıdır. Harrison Assessments Yetenek Yönetimi Sistemi (HAYYS) "Çatışmayı Yönetebilen" Davranışsal Yetkinliğini şöyle tanımlamaktadır.
Uyuşmazlık veya çatışmalarla ustalıkla yüzleşme eğilimi ve bunlarla başa çıkmak için gerekli olan kişilerarası etkileşim becerileri.
Bu tanım çerçevesinde "Çatışmayı Yönetebilen" davranışsal yetkinliğini etkileyen davranışlar belirlenmeli ve bu davranışlar tanımlanmalıdır. Bu belirleme ve tanımlamalar kişinin öz değerlendirmesini etkin olarak yapabilmesi ve bu davranışsal yetkinliğini geliştirebilmeye yönlendirilmesi ve odaklanmasını sağlayacaktır. Bu konuda HAYYS tarafından hazırlanarak oluşturulan bir sistem kullanılabilir.
Sistem bu davranışları 3 başlıkta incelemektedir. Temel, İstenen ve Kaçınılması gereken özellikler.
Temel Özellikler
Çatışmayı yönetebilme konusunda güçlü olması gereken özelliklerdir. Ne kadar güçlü olursa o kadar fayda sağlar.
Çatışma Karşısında Rahatlık: Çatışma veya anlaşmazlık durumunda rahat ve sakin olma eğilimi
Diplomatik Lisan: İfadelerini düşünceli bir şekilde seçme eğilimi
Yardımsever: Diğer kişilerin ihtiyaçlarını önemseme ve kişilerin hedeflerine ulaşmaları için yardım etme veya destek olma eğilimi
Sıcakkanlılık / Empati: Diğer kişilere karşı yakınlık hissi ve olumlu duyguları ifade etme eğilimi
Kendini Önde Tutan: Kişisel isteklerini ve ihtiyaçlarını önde tutma eğilimi
İstenen Özellikler
Bunlar çatışmayı yönetebilme konusunda eşik özelliklerdir. Belirli oranda olması yeterlidir.
İşbirliği Yapan: Karar verirken diğer kişilerle işbirliği yapma eğilimi
Kendini Kabul Etme: Kendinden memnun olma eğilimi (“Kendimi olduğum gibi seviyorum”)
Kendini Geliştirme: Kendini geliştirme veya daha iyi olmaya çalışma eğilimi
Kaçınılması Gereken Özellikler
Bunlar çatışmayı yönetebilmenin önündeki engeller, olumsuz özelliklerdir.
Savunmacı: Kendini geliştirmeyi yeteri kadar istemeden kendini olduğu gibi kabul etme eğilimi
Otoriter: Diğer kişilerle yeteri kadar işbirliği yapmaksızın bağımsız olarak karar alma eğilimi
Sözünü Sakınmayan: Yeteri kadar düşünceli veya diplomatik olmaksızın açık sözlü veya dolaysız konuşma eğilimi
Dogmatik: Farklı fikirlere yeteri kadar açık olmaksızın kendi görüşlerinden emin olma eğilimi
Baskın: Diğer kişilere karşı yeteri kadar yardımsever olmaksızın kendi ihtiyaçlarını önde tutma eğilimi
Sert / Kırıcı: İlişki kurma veya empatik davranmaya yeteri kadar önem vermeksizin kuralları uygulatma eğilimi
Kendini Eleştiren: Kendini olduğu gibi kabul etmede yetersizken kendini geliştirmeye çalışma eğilimi
Diplomatik Lisan İsteği: Diğer kişilerin ifadelerini düşünceli bir şekilde seçmesini isteme
Bu özelliklerin değerlendirilmesi ve sonrasında gerçekleştirilecek gelişim çalışmaları "Çatışmayı Yönetebilme" yetkinliğini geliştirmeye katkı sağlayacaktır.
Kaynaklar:
Goleman, D. Boyatsiz, R. McKee, A. (2002) Yeni Liderler, Varlık Yayınları, İstanbul.
Harrison Assessments Yetenek Yönetimi Sistemi
