Günümüz dünyasında, havacılık endüstrisi hızla büyüyor ve bu büyüme, ticari havayolu kabin personeli ve pilotları gibi çalışanları stresle karşı karşıya bırakabiliyor. Kronik stres, uzun süreli ve tekrarlayan stresin bir sonucu olarak ortaya çıkar ve fiziksel ve ruhsal sağlık üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Christina Maslach'ın araştırmaları, işteki kronik stresi tanımlamak ve önlemek için önemli bir rehber sunuyor. Bu paylaşım, kabin personeli ve pilotlar için işteki kronik stresin ne olduğunu, nedenlerini ve nasıl başa çıkılacağı ile ilgili olacaktır.
Kronik Stresin Tanımı
Christina Maslach, Amerikalı bir sosyal psikolog olarak tanınır ve mesleki tükenmişlik üzerine yaptığı araştırmalarla bilinir. Mesleki tükenmişlik, işteki kronik stresin bir sonucu olabilir. İşte kronik stres, uzun süreli ve tekrarlayan stres olarak tanımlanır. Bu tür stres, çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Kronik Stresin Boyutları
Maslach, kronik stresi üç ana boyutta tanımlamıştır: 1. Duygusal Tükenme Duygusal tükenme, kişinin işteki duygusal kaynaklarının tükenmesi sonucu oluşur. Bu durum, kişinin artık işe karşı duygusal bir bağ kuramamasına, enerjisinin azalmasına ve sürekli olarak yorgun hissetmesine yol açar. Örneğin, bir pilot sürekli uzun uçuşlar yaparak ve yorgunlukla başa çıkmak zorunda kalarak duygusal tükenme yaşayabilir. 2. Duygusal Duyarsızlaşma Duygusal duyarsızlaşma, kişinin işteki insan ilişkilerine ve işe karşı olumsuz ve duyarsız bir tutum geliştirmesini ifade eder. Kişi, işe ve iş arkadaşlarına karşı ilgisizleşir, duyguları kontrol etmekte zorlanır ve insanlarla etkileşimden kaçınır. Örneğin, bir kabin amiri, sürekli olarak yolcularla yaşadığı zorluklara tepki vermeden duygusal duyarsızlaşma yaşayabilir. 3. Kişisel Başarı Hissinin Azalması Kişisel başarı hissinin azalması, kişinin işteki başarısızlık hissi ve düşük özsaygı ile karakterizedir. Kişi işte başarılı olduğunu düşünmez, işine karşı ilgisizleşir ve işte yeterince verimli olamadığına inanır. Örneğin, bir pilot, sık sık uçuşlarda yaşadığı zorluklar nedeniyle kişisel başarı hissinin azalması yaşayabilir.
Kronik Stresin Nedenleri
Maslach'a göre, işte kronik stresin bazı nedenleri şunlar olabilir: 1. İş Yükü İş yükü, çalışanların görevlerini yerine getirmek için sahip oldukları kaynakların (zaman, bilgi, beceri, ekipman) iş talepleriyle orantılı olmadığı durumlarda ortaya çıkabilir. Örneğin, bir pilot çok fazla işi çok kısa sürede tamamlamak zorunda kalırsa, iş yükünden dolayı stres yaşayabilir. 2. Kontrol Eksikliği İş yerinde çalışanların görevlerini nasıl yerine getireceklerine dair karar verme ve kontrol sahibi olma fırsatlarının kısıtlanması, kontrol eksikliği olarak tanımlanır. Örneğin, uçuş ekibinin iş arkadaşlarıyla ve/veya yolcularla nasıl etkileşime girecekleri konusunda herhangi bir söz hakkının olmaması, kontrol eksikliği yaratabilir. 3. Destek Eksikliği Çalışanların iş yerinde duygusal ve pratik destek eksikliği yaşamaları, işte kronik stresin bir nedeni olabilir. Özellikle havacılık sektöründe, çalışanlar sık sık uzun saatler boyunca çalışırken destekten yoksun hissedebilirler.
Kronik Stresle Başa Çıkma
Kronik stresle başa çıkmak için aşağıdaki stratejiler faydalı olabilir: 1. Stres Yönetimi Eğitimi Çalışanlara stres yönetimi becerilerini geliştirmeleri için eğitim vermek, kronik stresin önlenmesine yardımcı olabilir. 2. İş ve Özel Hayat Dengesi Çalışanların iş ve özel hayatlarını dengelemelerine yardımcı olacak politikalar ve uygulamalar geliştirmek, stresi azaltabilir. 3. Destek Sistemleri İş yerinde destek sistemleri oluşturmak ve çalışanların duygusal ihtiyaçlarına cevap vermek, stresi azaltabilir. Peer Support sistemleri bu konuda oluşturulmuş önemli bir yapıdır.
Kişisel Önlemler
1. Stres Yönetimi Çalışanlar, stres yönetimi tekniklerini öğrenmeli ve uygulamalıdır. Derin nefes alma, meditasyon, yoga gibi teknikler stresi azaltmada yardımcı olabilir. 2. Sağlıklı Yaşam Tarzı Düzenli egzersiz yapmak, dengeli beslenmek ve yeterince uyumak, vücudu stresle başa çıkmak için hazırlar. Bu alışkanlıkların geliştirilmesi önemlidir. 3. İş ve Özel Hayat Dengesi Çalışanlar, işleriyle özel hayatlarını dengede tutmalıdır. Uzun çalışma saatleri ve sürekli işle meşgul olma, stresi artırabilir. Zaman zaman dinlenme ve aile, arkadaşlarla vakit geçirme fırsatları yaratılmalıdır. 4. Destek Arayışı Stresle başa çıkmak için profesyonel destek almak, duygusal dengeyi sağlamada yardımcı olabilir. Bu destek psikoterapistler, danışmanlar veya destek grupları aracılığıyla sağlanabilir.
Kurumsal Önlemler
1. Eğitim ve Farkındalık Programları Şirketler, çalışanlarına stres yönetimi eğitimleri ve duygusal zeka geliştirme programları sunabilir. Bu programlar, işteki stresi azaltmaya ve çalışanların duygusal ihtiyaçlarını anlamalarına yardımcı olabilir. 2. İş Yükünün Yönetimi Şirketler, iş yükünü dengeli bir şekilde yönetmelidir. Uygun çalışma saatleri, molalar ve iş dağılımı planlaması, çalışanların iş stresini azaltabilir. 3. İş Yerinde Destek Çalışanlara duygusal ve psikolojik destek sunmak, iş yerindeki stresi azaltabilir. Bu destek, insan kaynakları departmanı tarafından veya harici uzmanlar aracılığıyla sağlanabilir. 4. İş Değerlendirmeleri Şirketler, çalışanların iş yükünü, iş stresini ve duygusal durumlarını düzenli olarak değerlendirebilirler. Bu değerlendirmeler, olumsuz durumları önceden tespit etmeye ve düzeltmeye yardımcı olabilir. 5. İş Politikaları Şirketler, işteki stresi azaltmaya yönelik politikalar ve uygulamalar geliştirebilirler. Örneğin, düzenli tatil izinleri, esnek çalışma saatleri ve danışmanlık hizmetleri sunmak bu politikalara örnek olarak verilebilir. Kişisel ve kurumsal önlemler bir araya geldiğinde, havacılık sektöründeki çalışanlar işteki kronik stresle daha iyi başa çıkabilirler. Bu önlemler, hem çalışanların sağlığını korumaya hem de iş verimliliğini artırmaya yardımcı olabilir.
Bu paylaşım, havacılık sektöründe çalışan kabin personeli ve pilotlar için işteki kronik stresin ne olduğunu ve nasıl başa çıkılacağını anlatan bir başlangıç noktasıdır. Çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlığını korumak ve iş performansını artırmak için işte kronik stresle mücadele etmek önemlidir.
Kaynaklar
The Burnout Challenge: Managing People’s Relationships with Their Jobs, Christina Maslach; Michael P. Leiter, Harvard University Press.
The truth about burnout: how organizations cause personal stress and what to do about it, Christina Maslach, Michael P. Leiter, Jossey-Bass, San Francisco, 1997.
Burnout: The Cost of Caring, Christina Maslach, Institute for the Study of Human Knowledge, 2003.