Başarma dürtüsü güçlü olan kişilerin yüksek kişisel standartları hem kendilerinde hem de yönettikleri kişilerde sürekli olarak performans artışını gözetmelerini sağlar. Pragmatiktirler, ölçülebilir ama zorlayıcı hedefler belirler ve hedeflerinin değerli ama ulaşılabilir olması için risk hesabı yapabilirler. Başarma dürtüsünün bir göstergesi de, sürekli olarak daha iyi iş çıkarmanın yollarını öğrenmek ve öğretmektir. (Goleman, Boyatzis, McKee 2002: 263)
Kişilerin hayatta gideceği yönü belirlemesi, bu yöne uygun hedefler koyabilmesi ve bunlara ulaşabilmek için olumsuzluklara rağmen çaba sarf etmesi başarma dürtüsü konusunda önemlidir. Uzun vadeli hedeflere yaşam boyu süren bir gayret ve şevkle bağlılık sağlayacak türden ilgi alanları ve zevkli uğraşlar yaratmak bu anlamda katkı sağlayacaktır. Kişinin bu doğrultudaki heyecan ve tutkusu kişinin enerji ve motivasyonunu artıracaktır. Başarma dürtüsü, kişinin ısrarcı bir şekilde elinden gelenin en iyisini yapma gayreti ve kendini geliştirmeye çalışması ile bağlantılıdır. Bunun sonucunda ise kişisel tatmin duygusu yaşanır.
Başarma dürtüsü yüksek olan kişiler, nereye gittikleri, gitmek istedikleri ve bunun nedeni hakkında fikir sahibidirler, hayatlarında bir anlam bulmaya çalışırlar, hedef odaklıdırlar, performanslarını nasıl iyileştirmeleri gerektiğini öğrenirler ve bu konularda çaba sarf ederler.
Kişi başarma dürtüsünü geliştirmek konusunda şunlara dikkat etmesi önerilebilir. Açık ve net hedefler belirlemek. Hedeflere ulaşmak için çaba göstermek. Bu konuda elinden gelenin en iyisini yapmak. Başlanan işlerin bitirilmesini alışkanlık haline getirmek. İşler konusunda önem ve öncelikleri doğru belirlemek. Gecikme ve bölünmelerden kaçınmak. Hedefe ulaşıldığında kişinin kendini ödüllendirmek, motive etmek.
Daniel H. Pink motivasyon ve öz motivasyon konusundaki görüşlerini şöyle paylaşmıştır. (Pink, 2009:28-29) Eskiden, ama çok çok eskiden, şöyle böyle elli bin yıl kadar önce insan davranışlarına dair hâkim kanı çok basit ve doğruydu. Hepimizin tek amacı hayatta kalmaktı. Yiyecek bulmak için ormanı arıyor, kılıç dişli aslan saldırınca da çalılara kaçıyorduk. Bu güdüler, davranışlarımızda belirleyici olan ana unsurlardı. Bu erken dönem işletim sistemine gelin
Motivasyon 1.0 diyelim. İnsan toplulukları giderek daha karmaşık bir yapıya büründü. İşlerin düzgün yürümesi için iş birliği yapma ihtiyacı doğdu. Hal böyle olunca bütünüyle biyolojik güdülerimizi temel alan bir işletim sistemi yetmemeye başladı. İnsanlar, biyolojik güdülerinin özetinden daha fazlasıydı. O ilk güdü hâlâ önemliydi. Ama bize tam olarak hitap etmiyordu. İkinci bir güdümüz daha vardı. Ödülün peşinden gitmek, cezadan kaçmak olarak tanımlanabilecek bir güdüydü bu. İşte bu noktada
Motivasyon 2.0 olarak adlandırabileceğimiz yeni bir işletim sistemi baş verdi. Motivasyon 2.0 daha sofistike bir işletim sistemiydi. Daha büyük başarıları hedefliyordu. Gelgelelim, mükemmel değildi. İnsanların atlardan pek de farklı olmadıklarını savunuyordu. Ona göre bizi doğru yönde ilerletmenin yöntemi, daha taze bir havucu veya daha can yakıcı bir sopayı karşımızda sallamaktı.
Motivasyon 2.0 işletim sistemi, Tip X olarak adlandırdığım davranış kalıbı üstünde gelişip serpildi ve ona bağlı olarak varlığını sürdürüyor. Tip X davranış kalıbı, içsel arzulardan çok harici arzulardan besleniyor. Bir eylemin özündeki hazdan öte, o eylemin sonucunda elde edilecek harici ödüllerle daha çok ilgileniyor.
Motivasyon 3.0 işletim sistemi, yani organizasyon, düşünme ve yaptıklarımıza dair yeni gerçeklere cevap verebilecek nitelikteki yeni sürüm, Tip I davranış kalıbına dayanıyor. Tip I, harici arzulardan çok içsel arzularla besleniyor. Bir eylemin sonucunda elde edilecek harici ödüllerden çok, o eylemin doğasındaki hazla ilgileniyor. Tip I davranışı, doğuştan değil, sonradan edinilir, genel olarak Tip I Tip X’den adaha başarılıdır, paraya şöhrete dudak bükmez, yenilenebilir bir kaynaktır, fiziksel ve ruhsal açıdan daha sağlıklıdır. Tip I davranışı üç gıda ile beslenir: özerklik, ustalık ve amaç. Tip I davranışı, kendi kendini yönetmek ister. Önemli gördüğü şeylerde hep daha iyi olmaya kendini adamıştır. Mükemmeli arama çabasını daha büyük amaçlarla ilişkilendirir. Bilime göre bu cins davranışlar, tam anlamıyla insan olmanın ayrılmaz bir parçasıdır. Ve bugünün hızla değişen ekonomik ikliminde mesleki, şahsi ve örgütsel her tür başarı için de hayati öneme sahiptir. (Pink, 2009:93-97)
“Başarma Dürtüsü” yetkinliği, insan faktörlerinden algı, dikkat, tetikte olmak ve izlemek, insan hatası, beceri, güvenilirlik ve hata yönetimi, iş yükü, sürpriz ve şaşırma etkisi, durumsal farkındalık, karar verme, ekip olma faktörlerine önemli katkı sağlayacaktır.
Kaynaklar:
Goleman, D. Boyatsiz, R. McKee, A. (2002) Yeni Liderler, Varlık Yayınları, İstanbul.
Pink, D. (2019) Drive, Mediacat Kitapları, İstanbul.